گروه اندیشه: قرآن، محل وحدت و روایات نادرست، منشأ اختلاف است لذا بازنگری در روایات با ارجاع و تطبیق آن با قرآن و تأکید بر مشترکات از عوامل اصلی ایجاد وحدت است.

«جعفر نکونام»* دکترای علوم قرآن و حدیث در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا) در باب وحدت ضمن بیان مطلب فوق گفت: آیات زیادی در قرآن کریم است که بر وحدت تأکید می‌کنند، اگر ما رویکرد قرآن را در نظر داشته باشیم و در موضع‌گیری خود بر آن عمل کنیم به این تفرقه‌ای که دچارش هستیم مبتلا نمی‌شدیم، اساسا قرآن خودش محل وحدت است و در مواقعی که اختلاف به وجود می‌آید به ما توصیه می‌شود که به قرآن مراجعه کنیم.

وی با بیان این مطلب که هرچه اختلاف است از روایات نادرست شیوع پیدا می‌کند، گفت: روایات و احادیث موجب تفاسیر مختلفی شده است که در دست ما وجود دارد و این تفاسیر وهم‌های مختلفی به وجود می‌آورد و به گونه‌ای می‌شود که فرق اسلامی یکدیگر را تکفیر می‌کنند. {پس باید روایات را به قرآن ارجاع داده و با آن تطبیق دهیم تا درستی و نادرستی آن از هم متمایز شود در این‌صورت روایات نیز منشأ وحدت خواهند شد.}

عضو هیئت علمی دانشگاه قم گفت: وقتی قرآن خطاب به اهل کتاب که مسلمان نیستند می‌گوید: «قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ تَعَالَوْاْ إِلَى کَلَمَةٍ سَوَاء بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمْ أَلاَّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللّهَ وَلاَ نُشْرِکَ بِهِ شَیْئًا ...» (سوره مبارکه آل عمران، آیه شریفه 64) بیایید روی مشترکات تأکید کنیم، خدای یگانه را بپرستیم و به حداقل‌ها تأکید کنیم حال با این بیان قرآن که به اهل کتاب گفته است، جای ندارد که ما مسلمین به اشتراکات توجه کنیم که در قریب به اتفاق عقاید و احکام این اشتراکات وجود دارد.

سردبیر «صحیفه مبین» در رابطه با دامن زدن به اختلافات از سوی عوام شیعه و اهل سنت گفت: متأسفانه عوام شیعه و عوام اهل سنت فقط شیعه و سنی بودن خود را در آن می‌دانند که به اختلافات دامن بزنند، افراطیون شیعه سعی دارند خلفا را لعن کنند و دشنام بگویند در حالی که این‌ کارها به جهات مختلف کار نادرستی است.

عضو هیئت مدیره انجمن علوم قرآن و حدیث ایران گفت: متأسفانه برخی از افراطیون و به تبع آن‌ها عوام لعن خلفا را به طور علنی حتی در سایت‌ها و وبلاگ‌ها ترویج می‌دهند، در حالی‌که این لعن موجب خصومت بین شیعه و سنی می‌شود و حتی موجب تکفیر و کشتن آن‌ها توسط یکدیگر می‌شود.

«نکونام» با بیان کلامی از امیرالمؤمنین (ع) ادامه داد: حضرت امیر (ع) می‌فرمودند: «اگر زیر این عمامه من عامل اختلاف است آن را بگیرید و از بین ببرید.» ایشان حتی زمانی‌که با شامیان در جنگ صفین» ستیزه می‌کند و یارانش به طرفداران معاویه دشنام می‌دهند، می‌فرمایند: «إنی أکره أن تکونوا سبابین؛ من دوست ندارم که شما از دسته سبابین باشید.» شما می‌بینید که ما دشمنان خود را که حتی با ما ستیزه می‌کنند و از مسلمانان هستند را هم نباید دشنام دهیم و از جرگه اسلام و دیانت خارج کنیم؛ زیرا در اسلام هست که اگر کسی «سلام» اسلامی داد ما باید او را مسلمان در نظر بگیریم نه این‌که کافر تلقی کنیم.

وی ادمه داد: در مورد مواجه و جنگ میان اصحاب حضرت امیر (ع) و خوارج می‌بینیم که ایشان راجع به خوارج می‌گویند: «نگویید این‌ها مشرک و منافق هستند بلکه بگویید این‌ها برادران ما هستند که بر ما شورش کردند.» در این‌جا می‌بینیم حضرت امیر (ع) با کسانی که سر جنگ با آن‌ها دارد می‌گوید: «آن‌ها را از جرگه اسلام خارج نکنید»

«جعفر نکونام» در رابطه با شیوه ایجاد وحدت بین مسلمانان گفت: شیوه محبت‌آمیز و مدارا ما را در پیش‌برد این هدف والا (ایجاد وحدت) که روش ائمه (ع) نیز بوده است، بسیار کمک می‌کند، ما می‌بینیم که حضرت رسول (ع) و یارانش موظف بودن که در مقابل کافران مشرکی که با آن‌ها سر جنگ داشتند شدت نشان دهند نه این که فحاشی کنند و در مقابل بین خودشان مودت و رحمت را جاری کنند «مُّحَمَّدٌ رَّسُولُ اللَّهِ وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاء عَلَى الْکُفَّارِ رُحَمَاء بَیْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُکَّعًا سُجَّدًا ...» (سوره مبارکه الفتح، آیه شریفه 29).

وی مشکل اصلی اختلافات را به افراطیون دو مذهب نسبت داد و گفت: مشکلی که از دیرباز در شیعه و اهل سنت وجود دارد مشکل افراطی‌ها بوده است؛ زیرا در ناحیه نقل حدیث و جعل حدیث می‌بینیم که «نواصب» به جعل حدیث روی می‌آورند، نواصب دشمنان اهل بیت (ع) هستند که از زمان روی کارآمدن معاویه و تثبیت حکومت او بعد از امام حسن (ع) پیدا شده‌اند و جعل حدیث را برخلاف اهل بیت (ع) شروع کردند.

وی در ادامه گفت: نواصب بسیاری از احادیث فضیلت را تحریف کردند و به خلفا نسبت دادند و در باب فضائل خلفا می‌بینیم که جعل بسیاری از سوی نواصب صورت گرفته است در میان شیعه هم از زمان صادقین (ع) «غلات» به طور عمده روی کار آمدند و در فضیلت اهل بیت (ع) در مخالفت با خلفا احادیثی را جعل کردند به طوری که اگر بخواهیم جعلیات غلات را جمع کنیم چند جلد کتاب می‌شود و آن‌ها بزرگترین مشکل را ایجاد کرده‌اند و موجب شدند تا با تسمک به روایات آن‌ها بر اهل سنت بتازیم و موجب اختلاف و خونریزی شدند.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

*دکتر «جعفر نکونام» سال 1343 در گلپایگان متولد شد و تحصیلات دبیرستان را در رشته اقتصاد اجتماعی در روستای سعیدآباد گلپایگان به پایان برد. وی دوره کارشناسی خود را در دانشکده الهیات و معارف اسلامی تهران در رشته دبیری الهیات و معارف اسلامی گذراند همچنین مقطع کارشناسی‌ارشد را در همان دانشکده در رشته علوم قرآن و حدیث پایان برد و برای اخذ دکترای خود وارد دانشگاه تربیت مدرس شد و در دانشکده ادبیات و علوم انسانی این دانشگاه در رشته علوم قرآن و حدیث فارغ‌التحصیل شد.

از ایشان تاکنون 4 عنوان کتاب و 22 عنوان مقاله در مجلات داخلی (اعم از علمی و پژوهشی، علمی و ترویجی، و عادی) به چاپ رسیده است.

گروه فعالیت‌های قرآنی: یکپارچگی در رسم‌الخط قرآن رایج کشور نه تنها یک ضرورت برای توسعه سواد قرآنی است بلکه از لوازم اصلی وحدت ملی و انسجام اسلامی به شمار می‌رود.

به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا) رضا نباتی، کارشناس قرآن با بیان این مطلب به تاریخچه‌ای از روند تغییر در رسم‌الخط قرآن پرداخت و گفت: رسم‌الخط قرآن قبل از پیروزی انقلاب اسلامی به شیوه ایرانی و با خط هنرمندان قرآن‌نویس مانند استاد طاهر خوشنویس و نیریزی و دیگران انجام می‌شد، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با ظهور خط زیبا و مردم پسند خطاط سوری عثمان طه این رسم‌الخط و رسم‌الخط کشورهای عربی به تدریج رواج یافته و می‌توان گفت از دهه 60 این خط رایج شد و کم‌کم‌ جای خط‌های دیگر را گرفت.

وی افزود: خط عثمان طه در عین چشم‌نوازی و متقن و مستدل بودن مشکلاتی را برای خوانندگان فارسی زبان به همراه داشت، شلوغی اعراب، حرکات کشیده اضافی، علائم ناخوانا و علائم تجویدی باعث شلوغی رسم‌الخط ‌شد و حتی حافظان و قاریان قرآن هم در بدو امر دچار مشکل و اشتباه می‌شدند که در دهه 60 بسیار مشهود بود اما رفته رفته به عادت تبدیل شد.

وی اظهار کرد: خط عثمان طه دو اشکال عمده دارد؛ یکی این که بسیار شلوغ است و علائم زائد زیاد دارد و در هر صفحه حدود 200 علامت زاید وجود دارد که در مجموع قرآن بیش از 120 هزار علامت زاید را شاهد خواهیم بود، (علامت زاید هم به حرکاتی می‌گوییم که بود و نبود آن تفاوتی ندارد بلکه بودن آن خواننده را دچار اشکال می‌کند) مانند «نوحیها» که دارای حرکات اضافه در زیر «ح» و «ه» است.

نباتی تصریح کرد: دومین اشکال این خط آن است که خطاط سعی کرده است تا تجوید را وارد خط کند اما نتوانسته است اغلب قواعد تجویدی را اعمال کند، ضمن این‌که یک قاری قرآن موارد تجویدی را می‌داند و لزومی برای آن در خط نیست و کسی که تجوید نمی‌داند، دچار اشکالات متعددی در تلاوت قرآن می‌شود.

این کارشناس قرآنی تصریح کرد: در دهه 70 به بعد با دستور رهبر معظم انقلاب اسلامی برای قانونمند شدن رسم الخط و وحدت رویه در کشور، مرکز طبع و نشر قرآن کریم راه‌اندازی و طرح جدیدی برای رسم‌الخط ارایه شد، در این شیوه سعی شده است تا از محاسن رسم الخط‌های موجود از جمله خط عثمان‌طه که زیبایی چشم نوازی دارد استفاده و در عین حال از مشکلات این خط پرهیز شود.

وی گفت: بر این اساس، کتابت قرآن براساس رسم‌الخط عثمان طه با حذف حرکات زاید به شیوه‌ای خلوت و آسان و نزدیک به املای فارسی تهیه و تنظیم شد و چند خطاط ایرانی نیز هم اکنون به این شیوه خطاطی می‌کنند و مصاحف آنان نیز به چاپ می‌رسد.

نباتی افزود: از دهه 70 به بعد سازمان تبلیغات اسلامی اقدام به تنظیم و تصحیح مجدد خط نیریزی کرد و با شمارگان بالا قرآن را چاپ و توزیع کرد ولی مورد استقبال مردم واقع نشد، از دهه 80 به بعد این سازمان اقدام به تغییر شیوه خط عثمان‌طه کرد و حروف و علائم آن را براساس شیوه‌های قدیم ایرانی تغییر داد، این دخل و تصرف در خط عثمان‌طه بدون رعایت قانون «کپی رایت» و بدون اجازه از خطاط صورت گرفته است.

وی افزود: مسئولان سازمان تبلیغات اسلامی این خط را به شدت ترویج می‌کنند و علیه خط عثمان‌طه و خط کم علامت مرکز طبع و نشر قرآن تبلیغات منفی به راه انداخته‌اند که مناسب است مسئولان دو مرکز به این وضعیت سر و سامان دهند به ویژه در سال اتحاد ملی و انسجام اسلامی شایسته است، میزگرد علمی و چالشی درباره این موضوع بگذارند و اختلافات را به طور منطقی، علمی و خداپسندانه حل کنند.

نباتی افزود: برای کشور ما زیبنده نیست که پس از گذشت 27 سال از پیروزی انقلاب اسلامی هنوز یک رسم‌الخط استاندارد برای خودمان نداریم در حالی که بسیاری از کشورهای اسلامی برای خود رسم الخط واحد دارند.

این کارشناس قرآنی تصریح کرد: از سوی دیگر ما خطاطان خوبی مانند استاد «صمدی» «موحد» «بنی رضی» و ... داریم که می‌توانیم از وجود آنان بهره‌مند شویم و خط آنان را رواج دهیم.

نباتی گفت: البته آموزش و پرورش بنا دارد 650 هزار قرآن به شیوه کم علامت چاپ مرکز طبع و نشر قرآن در مدارس خود توزیع کند که 137 هزار جلد از آن‌ها توزیع شده و بازده خوبی هم داشته است.

وی در ادامه به برخی از اشکالات خط قرآن چاپ سازمان دارالقرآن الکریم اشاره کرد و گفت: در شناسنامه این قرآن که در صفحه آخر درج شده است، چنین آمده: «خطاط عثمان طه(براساس رسم الخط املائی)» که با کمی دقت در آیات و عبارات این مصحف، به سادگی می‌توان فهمید که ادعای رسم الاملائی بودن این قرآن کاملا مخدوش است، زیرا در بسیاری موارد، کلمات براساس رسم‌المصحف مغایر با املای عربی نوشته شده است و برخی کلمات به صورت گزینشی به شیوه رسم الاملاء تغییر کرده است، که این نشانگر عدم احاطه طراحان و تغییردهندگان، به ویژگی‌های مربوط به رسم الخط قرآن اعم از رسم المصحف و رسم الاملاء است که چند نمونه از این موارد در ذیل می‌آید:

*در کلمه «سماوات» که در رسم المصحف، بدون الف و در رسم الاملاء با دو الف نوشته می‌شود، در این مصحف با یک الف نوشته شده و الف دیگر مخدوف مانده است(رسم‌المصحف«سموت» و رسم الاملاء «سماوات» و در این قرآن«سموات»)

*رسم المصحف الصلوة، الزکوة، الحیوة؛ رسم الاملاء، الصلاة، الزکاة و الحیاة و در این قرآن، به صورت رسم‌المصحف ابقاء شده است نه رسم الاملاء.

*رسم المصحف: ادریک، ضحیها، مثویه، ینهیهم و ...؛ در رسم الاملاء: ادراک، ضحاها، مثواه، ینهاهم و ...که در این قرآن به صورت رسم المصحف آمده نه رسم الاملاء.

*رسم المصحف: ءانست، ءانذر تهم، اءنٌک و ...؛ رسم الاملاء: اانت، اانذرتهم، اانٌک و ...که در این مصحف، رسم الاملاء رعایت نشده بلکه به شیوه رسم المصحف آمده است.

این کارشناس قرآن گفت: در رعایت شیوه علامت‌گذاری نیز وحدت رویه و انسجام مشاهده نمی‌شود، چه در اکثر کلمات که به صورت رسم‌المصحف است و چه در آن دسته کلماتی که به صورت رسم‌الاملاء آمده، علائم به صورت ناهماهنگ نوشته شده که مثال‌های زیر نمونه‌ای از آن‌ها است: *در این مصحف، الف کوچک گاه قبل از «ی»ناخوانا و گاه روی «ی» ناخوانا نوشته شده است به طور مثال در کلمات «علی و موسی» الف کوچک، روی «ی» نوشته شده ولی در «بالهدی، استوی و سلوی» قبل از «ی» نوشته شده است.

*درباره «واو» ناخوانا نیز الف کوچک باید قبل از واو نوشته شود، ولی در این مصحف روی واو نوشته شده و اغلب خوانندگان را به اشتباه می‌اندازد به طور مثال در کلمات «صلوه و زکوه» در آیه 43 سوره مبارکه بقره که الف کوچک روی «واو» آمده است.

*علامت مد در جاهای مختلفی آمده است به طور مثال در آیات 13 و 14 سوره مبارکه بقره در مقایسه با کلمه «قالوا» گاهی علامت مد روی «واو» گذاشته شده و گاهی روی «واو و الف» ناخوانا آمده و گاهی هم روی «الف» ناخوانا قرار گرفته است.

*در رسم المصحف، کلماتی مانند «خاسئین و صابئین» همزه بدون دندانه نوشته می‌شود در صورتی که رسم الاملاء باید با دندانه باشد که در این مصحف رعایت نشده است، در صورتی که همین قاعده در کلمه اسراییل (بقره /83 )رعایت شده است: اسرءیل، اسراییل

*در آیه 102 سوره بقره برخی کلمات مانند «الشیاطین» به صورت رسم الاملاء نوشته شده است اما در همان آیه، در کلمات «سلیمان، هاروت، ماروت، اشتراه» رسم الاملاء رعایت نشده بلکه به صورت رسم‌المصحف آمده است.

*در آیه 69 سوره یوسف در کلمه «ءاوی» اولا رسم الاملاء رعایت نشده و ثانیا علامت مد روی «ی» ناخوانا نوشته شده که افراد عموما ‌به اشتباه می‌افتند و به جای الف مدی که حرف مد است «ی» ناخوانا را می‌خوانند و مد می‌دهند.

*کلمه جیء در آیه 69 سوره زمر از رسم المصحف دو وجهی است ولی در این قرآن مطابق وجه مشکل‌تر نوشته شده یعنی «جایء» در حالی که کلمه قبل از آن یعنی «کتاب» را رسم الاملائی نوشته‌اند.

*کلمات «قواریرا، یتلوا، ثمودا و ساوریکم» در رسم الاملاء حتما باید به این صورت بیاید «قواریر، یتلو، ثمود، ساریکم»، در صورتی که همان رسم‌المصحف اعمال شده است.

وی در پایان تاکید کرد: در نتیجه حتی یک صفحه در این قرآن نیست که این گونه اشکالات در آن دیده نشود و به نظر می‌رسد اشاعه این قرآن به عنوان رسم الاملاء در این شمارگان و به این شکل آن هم در سراسر کشور، نیازمند تامل و بازنگری است.

گروه اجتماعی: ضعف و نقصان آموزش و پرورش زمانی آشکار می‌شود که دانشجویان به روخوانی قرآن تسلط ندارند دلیل این مشکل این است که نظام آموزشی حتی در روخوانی قرآن که به‌عنوان گام نخست در راستای آشنایی با قرآن است موفق نبوده است.

حجت‌الاسلام‌والمسلین «عباسعلی رستمی ثانی»‌ عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ایران(ایکنا) با اعلام این خبر گفت: در حال حاضر در کشور در ارتباط با معارف قرآنی، حفظ و تفسیر قرآن کارهای ارزشمندی در مراکز مختلف انجام شده است و در این میان آموزش و پرورش نیز اقداماتی را در زمینه قرآن در مدارس کشور انجام داده‌است.

وی در ادامه افزود: با توجه به خروجی نظام آموزشی اولین نکته‌ای که در ارتباط با اقدامات نظام آموزشی در زمینه‌ی آموزش قرآن در مدارس مطرح می‌شود استفاده نکردن از تمام ظرفیت‌های موجود در این نظام در خصوص آموزش قرآن است.

عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در پاسخ به پرسش خبرنگار ایکنا مبنی بر ارایه‌ی راهکار مناسب برای استفاده از ظرفیت‌های موجود در نظام آموزشی تصریح کرد: در قدم نخست می‌توانیم تیم‌های کارشناسی در این زمینه‌ تشکیل دهیم تا در ارتباط با آموزش روخوانی و تفسیر قرآن اقدامات لازم صورت گیرد.

رستمی‌ثانی با تاکید بر این مهم که آموزه‌های قرآنی باید در متن و بطن زندگی دانش‌آموزان قرار گیرد ادامه داد: در آموزش قرآن نباید از روش یکنواخت و ثابتی استفاده کنیم و باید این روش در مقاطع تحصیلی نیز مختلف باشد از این رو برای موفقیت در این زمینه تنها شعار دادن کافی نیست بلکه باید ساختار آموزش این دورس تغییر کند و آموزش‌های ما به روز شود و با سبک و سیاق‌ها سنتی تفاوت داشته باشد.

نماینده مردم قوچان در مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: من پیشنهاد می‌کنم مسئولان وزارت آموزش و پرورش به‌منظور بررسی و ارزیابی عملکرد خود درباره‌ی موفقیت آموزش قرآن در مدارس از فارغ‌التحصیلان آزمونی به عمل آورند و اگر 50 درصد دانش‌آموزان توانستند درکی درست از آموزه‌های قرآنی و مفاهیم دینی داشته باشند این نظام می‌تواند ادعا کند که روش آموزش‌ درست و صحیح بوده‌است.

عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در پاسخ به پرسش دیگر خبرنگار ما مبنی بر اینکه چه عواملی در ضعف‌های موجود در نظام آموزشی نقش برجسته‌ای دارد، افزود: فعالیت‌های نظام آموزشی به صورت زنجیره‌ای به یکدیگر متصل هستند از این رو ضعف در بخشی به بخش دیگر هم منتقل می‌شود لذا باید با برنامه‌ریزی تغییرات اساسی را ایجاد کنیم و در این زمینه جوانان را با موضوع‌های معنویت و قوانین و مقررات اصول اخلاقی اجتماعی و سیاسی آشنا کنیم.

وی تصریح کرد: با بررسی سازگاری فضای آموزشی با مقطع ابتدایی متوجه می‌شویم که متون درسی، فضای آموزشی، ابزار آموزشی و غیره در نیم قرن اخیر نیز به همین شکل کنونی بود و تغییر نکرده است بنابراین یقیناً این عدم تحول در نظام آموزشی تاثیرگذار خواهد بود.

نماینده‌ی مردم قوچان خاطر نشان کرد: نگاه ما به ابزار آموزشی نباید نگاه جزیره‌ای باشد، زیرا در این صورت نتیجه خوبی نخواهد داشت بنابراین کارشناسان با ارزش‌یابی سعی کنند ساختار واحدی را از عوامل مختلف در نظام آموزشی ارایه دهند تا نتیجه‌ی خوبی را بدست آوریم.

رستمی معتقد است اگر آموزش قرآنی سطحی باشد قاعدتاً جذابیتی نخواهد داشت چراکه اگر معلمی در آموزش قرآن شأن نزول، محتوا، ارتباط با تفسیر و دیگر مسایل را نداند و یا آگاهی کاملی نداشته باشد از الفاظی استفاده می‌کند که سطحی است و این در حالی است که اگر الفاظ و عبارات قرآن توسط افراد مختصص و آموزش‌دیده به دانش‌آموزان تفهیم شود از جذابیت‌های خاصی برخوردار خواهد بود.

وی با اشاره به ضمیر پاک دانش‌آموزان و میزان بالای یادگیری دانش‌آموزان در مقطع ابتدایی گفت: در این دوره تمام مطالب ارایه شده به دانش‌آموزان اساس و پایه‌ی آموزش آن‌ها قرار خواهد گرفت و بر اساس این آموزه‌ها روش و مسیر زندگی افراد تعیین خواهد شد.

عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی افزود: نگاه ما به آموزش معارف و قرآن حاشیه‌ای است و باید با ایجاد فضاسازی این مهم را باور کنیم که آموزش قرآن در نظام آموزشی محور است و با یک برنامه‌ی مدون و فضاسازی مناسب موجب شویم تا دانش‌آموزان به محوری بودن این دروس دست یابند.

رستمی ثانی در پاسخ به خبرنگار ایکنا درباره‌ی ارایه راهکار مناسب برای فضاسازی قرآنی تصریح کرد: در برخی از کشورها با پیگیری و فرهنگ‌سازی، این دروس در متن آموزشی قرار گرفته است و دانش‌آموزان آن را باور کرده‌اند.

وی ادامه داد: برای رسیدن به مرحله‌ی باور این دورس باید خانواده،‌ مدرسه، مدیران و معلمان در جامعه بتوانند قرآن و معارف آن را در زندگی جای دهند و برای رسیدن به این هدف تلاش کنند به اعتقاد من در این شرایط بسیاری از مشکلات موجود در اجتماع نیز برطرف خواهد شد.

نماینده‌ی مردم قوچان در پایان در ارتباط با لزوم ارائه نمره برای این دورس به خبرنگار ما گفت: زمانی که مفاهیم قرآنی و معارف اسلامی از طریق فرهنگ‌سازی به باور دانش‌‌آموزان برسد بدون شک نیازی به نمره دادن به این دروس نخواهیم داشت اما اگر در این زمینه فرهنگ‌سازی نشود نمره دادن یکی از ضرورت‌های آشنایی و جذب دانش‌آموزان خواهد بود.